Cà gai leo hay còn được gọi là cà gai dây, cà vạnh, cà lù, cà bò và có tên khoa học là Solanum procumbens thuộc họ Solanaceae.

Loài cây này thường được trồng rộng rãi ở các tỉnh miền Bắc và miền Trung Việt Nam.

Tìm hiểu về công dụng và cách sử dụng cây cà gai leo thông qua bài viết dưới đây.

1. Cây cà gai leo là gì?

Cà gai leo thuộc loài cây leo nhỡ, chia nhiều cành, có chiều dài trung bình từ 60 – 100 cm.

• Lá cây cà gai leo có màu xanh, mọc so le, hình trứng hoặc thuôn dài,
• dưới gốc lá hình lưỡi rìu hay hơi tròn,
• mặt dưới lá hình sao có nhiều lông mềm, màu trắng nhưng không bị nhám, mặt trên của lá có gai.
• Cây cà gai leo ra hoa từ tháng 4 đến tháng 9 và kết quả vào tháng 9 đến tháng 12.

• Cây cà gai leo cho quả mọng, bóng, màu đỏ, hình cầu đường kính của quả dao động từ 7 – 9 mm.

• Hạt màu vàng nhạt, dạng thận hình đĩa, kích thước 3 x 2 mm.

• Đối với loại cà gai leo có nhiều gai thì sẽ có cành xòe rộng.

2. Công dụng và cách dùng cà gai leo

• Bộ phận thường được sử dụng để chữa bệnh nhất là rễ (thích gia căn), dây (thích gia đằng).

• Rễ, cành lá và cả quả, thu hái quanh năm, rửa sạch, thái nhỏ, phơi hay sấy khô để sắc uống hoặc cũng có thể dùng khi tươi.

Thành phần hóa học chính của cây cà gai ở rễ có alcaloid, tinh bột, flavonoid, ở dây có alcaloid.

Cây được dùng trị phong thấp, sâu răng ,đau nhức các đầu gân xương, cảm cúm,ho, ho gà dị ứng.

Còn dùng trị rắn độc cắn, giải độc rượu, bia, chống say tàu xe.

Hiện nay cà gai đã được nghiên cứu và chứng minh có tác dụng điều trị viêm gan do virus, xơ ganvà hỗ trợ điều trị ung thư gan. Ngày dùng 16 – 20 g dưới dạng thuốc sắc.

Một số công trình nghiên cứu tìm hiểu về công dụng của cây cà gai cho kết quả rất tốt trong việc làm thuốc chữa viêm gan đặc biệt là viên gan B mãn tính thể hoạt động.

Đây là một hướng rất đáng kỳ vọng khi mà thuốc tây chữa bệnh này thường quá đắt và có nhiều tác dụng phụ.

Ngoài ra, cây cà gai còn có tác dụng giảm nhanh các triệu chứng lâm sàng mệt mỏi, đau tức hạ sườn phải, nước tiểu vàng, da niêm mạc vàng…

Đông y cho rằng cà gai có vị hơi the, tính ấm, hơi có độc,

có tác dụng tán phong thấp, đau lưng, nhức xương, tiêu độc, tiêu đờm, trừ ho, giảm đau, cầm máu, trị rắn độc cắn, viêm gan, xơ gan, gan nhiễm mỡ.

Các bài thuốc thường được sử dụng từ cà gai

Chữa viêm gan, xơ gan, hỗ trợ chống tế bào gây ung thư:

• Cà gai (thân, rễ, lá) 30g, cây dừa cạn 10g, cây chó đẻ răng cưa (diệp hạ châu) 10g.
• Tất cả sao vàng, sắc uống hàng ngày một thang.

Chữa tê thấp, đau lưng, nhức mỏi:

• Cà gai 10g, dây gấm 10g, thổ phục linh 10g, kê huyết đằng 10g, lá lốt 10g.
• Sao vàng, sắc uống ngày 1 thang. Liên tục từ 10 – 30 thang.

Chữa chứng ho gà, suyễn:

Cà gai 10g, thiên môn 10g, mạch môn 10g. Sắc ngày 1 thang chia 3.

Bài thuốc dùng trị cảm cúm, bệnh dị ứng, ho gà, đau lưng, đau nhức xương, thấp khớp, rắn cắn:

Liều dùng 16 – 20g rễ hoặc thân lá cà gai sắc uống hàng ngày.

Làm giải rượu:

• Theo kinh nghiệm, cà gai dùng chữa ngộ độc rượu rất tốt.
• 100g cà gai khô sắc với 400ml nước còn 150ml, uống trong ngày, nên uống khi thuốc còn ấm.
• Hoặc 50g cà khô hãm với nước sôi, cho người say rượu uống thay nước. Dùng đến khi tỉnh rượu.

Chữa ho do viêm họng:

• Rễ hoặc thân và lá cà 15g, lá chanh 30g, sắc uống làm 2 lần trong ngày.
• Uống khi thuốc còn ấm. Dùng trong 5 – 7 ngày.

Hỗ trợ điều trị các bệnh về gan (viêm gan B, xơ gan…):

35g rễ hoặc thân lá cà gai , sắc với 1 lít nước, còn 300ml chia uống 3 lần trong ngày, giúp hạ men gan, và giải độc gan rất tốt.

Đối với những bệnh nhân mắc viêm gan B

• những bệnh nhân đang điều trị thuốc kháng virus nhưng chưa hiệu quả,
• người men gan cao, mỡ máu, bệnh nhân u xơ gan, u gan, suy giảm chức năng gan do nhiều nguyên nhân,
• người thường xuyên phải tiếp xúc với rượu bia muốn sử dụng cây đúng cách cần áp dụng:
• Ngày dùng 40 gam hãm nước sôi hoặc sắc uống.

Có thể kết hợp với mật nhân và cây xạ đen với liều lượng:

• Cà gai leo: 30 gam
• Cây mật nhân: 10 gam
• Cây xạ đen: 30 gam

• Các vị thuốc đem rửa sạch rồi sắc hoặc hãm với 1,5 lít nước, đun sôi nhỏ lửa và duy trì thời gian sôi nhỏ lửa thêm khoảng 10 phút.
• Chắt nước uống trong ngày (Nên uống nóng vị sẽ thơm ngon hơn).

Một số điều cần lưu ý khi sử dụng vị thuốc để trị bệnh gan:

• Nguồn gốc thuốc cần được kiểm tra kĩ: Cung cấp dược liệu cần được kiểm soát chặt chẽ, về chất lượng, nguồn gốc xuất xứ…
• Nhầm lẫn giữa các giống với nhau. Như họ cà, có thể nhầm lẫn với cà tàu, cà độc dược, cà dại nhất là những người không có chuyên môn và sau khi dược liệu đã được sơ chế…

Nếu thuốc không đảm bảo chất lượng sẽ khiến cho việc sử dụng không những không cho hiệu quả mà còn có thể gây ngộ độc, gây gánh nặng cho gan, khiến bệnh tình ngày càng trầm trọng hơn, cần được tư vấn dùng thuốc bởi thầy thuốc có chuyên môn.

Trong những loại dược liệu quý, có lợi ích trong việc chăm sóc và bảo vệ gan thì loại cây này được xếp vào nhóm dược liệu hàng đầu. Từ xa xưa, ông cha ta đã biết sử dụng rễ và thân của cây còn để chữa bệnh gan, gan yếu, mẩn ngứa. Không chỉ có vậy, nó còn được dùng để thanh lọc, giải độc cơ thể. Thông thường, người ta thường sử dụng rễ và thân loại cây này phơi khô, sau đó sắc nước uống trong những trường hợp vàng da, chướng bụng, mệt mỏi, say rượu…